پیشگفتار چاپ سوم
بسم الله الرحمن الرحیم
علل ادامه جنگ بعد از عملیات بیت المقدس و آزادی خرمشهر، از جمله مهم‌ترین پرسش‌هایی است که درباره جنگ ایران و عراق، به خصوص در سال‌های اخیر، مطرح شده است.
مجموعه پنج جلدی نقد و بررسی جنگ ایران و عراق عهده‌دار تجزیه و تحلیل مهم‌ترین و اساسی‌ترین پرسش‌ها درباره جنگ و ارائه پاسخ‌های مستند، مدلل و مشروح به این پرسش‌هاست. این مجموعه به طور کامل منتشر شده است و عناوین آن به ترتیب چنین است: پرسش‌های اساسی جنگ، اجتناب ناپذیری جنگ، علل تداوم جنگ، روند پایان جنگ، گزینه‌های راهبردی جنگ.
کتاب حاضر جلد سوم این مجموعه است که در علل ادامه جنگ بعد از فتح خرمشهر به طور مشروح بررسی شده است. این کتاب نخستین بار در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در سال 1383 به محققان و علاقمندان حقایق جنگ ایران و عراق ارائه گردید که با استقبال مواجه شد و چاپ مجدد آن ضرورت یافت. لذا در سال 1384 تجدید چاپ شد و در این چاپ فهرست راهنمای موضوعی (اعلام) به پایان کتاب افزوده شد. با اتمام نسخه‌های چاپ دوم، کتاب برای بار سوم چاپ منتشر می‌شود تا در دسترس علاقه‌مندان قرار گیرد.
در اینجا از همه کسانی که با ابراز محبت به دوستان خود، به آنها در پیمودن این راه دشوار گرمی می‌بخشند و با ارائه اسناد اختصاصی و یادآوری کاستی‌ها، غنای بیشتری به آثار این مرکز می‌دهند، قدردانی می‌شود.
مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ
1387
پیشگفتار
دشواری‌ها و پیچیدگی‌های برخورد با پیامدهای جنگ پس از اتمام آن و چگونگی تعیین نسبت و رابطه نسل پس از جنگ با دستاوردها و تجربیات حاصل از جنگ، بررسی و مطالعات گسترده و عمیقی را طلب می‌کند. ولی تا اندازه‌ای روشن است که بدون نقد و بررسی نمی‌توان از تجربیات و دستاوردهای جنگ بهره گرفت. در عین حال نقد شالوده‌شکنانه تجربیات یک جنگ را با تمامی هزینه‌های آن برای یک ملت، مخدوش خواهد کرد. حال با این پدیده چگونه باید مواجه شد؟
مجموعه‌ی نقد و بررسی جنگ ایران و عراق با توجه به واقعیت‌های جدید و فرآیندهای احتمالی آن و با اهتمام به حفظ و نشر تاریخ دفاع مقدس با رویکرد جدید، بررسی مسائل جنگ را در یک تعامل فعال در برابر تحولات و نیازهای جامعه مورد توجه قرار داده است. هدف از این تلاش جدید، تبیین عقلانیت نهفته در درون جنگ، در حوزه نقد، تصمیم‌گیری و رفتارهای سیاسی - نظامی می‌باشد. این مجموعه که عهده‌دار پاسخ به پرسش‌های اساسی درباره جنگ هشت ساله عراق علیه ایران است، در چهار جلد طراحی و تنظیم شده است:
[ صفحه 10]
جلد اول (پرسش‌های اساسی جنگ): این کتاب به بررسی ماهیت و آثار جنگ، ابعاد و ماهیت گفتمان انتقادی درباره‌ی جنگ، پرسش‌ها درباره‌ی جنگ در دو دوره‌ی جنگ و پس از جنگ و استخراج سه پرسش اساسی درباره‌ی جنگ پرداخته است. کتاب پرسش‌های اساسی جنگ در پایان سال 1380 چاپ و منتشر گردید و در سال 1382 تجدید چاپ شد.جلد دوم (اجتناب‌ناپذیری جنگ): در این کتاب به بررسی نظریه‌های مختلف درباره علل وقوع جنگ و جنگ ایران و عراق، ریشه‌ها و علل تجاوز عراق به ایران، روابط دو کشور قبل و پس از پیروزی انقلاب و تأثیر پیروزی انقلاب اسلامی بر روابط ایران و عراق، و ایران و امریکا پرداخته شده است. این کتاب در مجموع در پی پاسخ به این پرسش اساسی است که آیا وقوع جنگ اجتناب‌ناپذیر بود یا اجتناب‌پذیر؟
جلد سوم (علل تداوم جنگ) کتاب حاضر است که در آن تغییر در ماهیت و وضعیت استراتژیک جنگ پس از فتح خرمشهر، تصمیم‌گیری برای ادامه جنگ و پیامدهای آن، و رخدادهای استراتژیک بررسی شده است.
جلد چهارم کتاب که تدوین اولیه آن به پایان رسیده در پی بررسی چگونگی پایان جنگ و علت پذیرش قطعنامه 598 شورای امنیت سازمان ملل به وسیله ایران، در آن موقعیت زمانی است.
نظر به اینکه در این مجموعه مسائل جنگ بر اساس یک رویکرد جدید مورد بازبینی قرار گرفته است، لذا اهمیت این موضوع سبب گردید که با شخصیت‌ها و صاحب‌نظران و مسئولان جریان‌ها و گروه‌های سیاسی مصاحبه‌ی اختصاصی انجام شود. علاوه بر این، کلیه‌ی مطالب و منابع موجود در مورد نقد و بررسی مسائل جنگ و طرح پرسش در این زمینه با نگارش مقاله یا سخنرانی، از کتاب‌ها و نشریات به ویژه آنچه در سال 1379 و 1379 منتشر شده است و همچنین از آرشیو گروه‌ها و جریان‌های سیاسی جمع‌آوری شد. به همین دلیل علاوه بر وجه تمایز این کتاب با سایر آثار منتشر شده درباره‌ی جنگ در رویکرد جدید به مسائل جنگ، باید ویژگی این
[ صفحه 11]
مجموعه را در منابع جمع‌آوری شده و مصاحبه‌های اختصاصی جست‌وجو کرد.
در اینجا لازم است از امیر دریابان علی شمخانی، وزیر محترم دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح برای حمایت و راهنمایی نویسنده در مراحل مختلف کار، و از سردار سرلشکر غلامعلی رشید، جانشین محترم رئیس ستاد کل نیروهای مسلح به دلیل مصاحبه‌ی اختصاصی و مطالعه‌ی متن کتاب و درج اصلاحات ضروری، و از سردار سرتیپ حسین علایی، رئیس محترم وقت ستاد مشترک سپاه پاسداران که این تلاش‌ها را مورد حمایت خود قرار دادند و از همکاری ارزشمند وزارت اطلاعات برای در اختیار گذاشتن پرونده بازجویی دبیر کل حزب توده و فراهم کردن زمینه گفت‌وگو با برخی اعضای پیشین کادر مرکزی این حزب و از مساعدت‌های آقای حمید فرهادی‌نیا که نویسنده را در نگرش جدید به پرسش‌های جنگ و متدلوژی تحقیق و مصاحبه اختصاصی با افراد صاحب‌نظر راهنمایی کردند و آقای محسن رشید که تهیه کتاب حاضر بدون حمایت و حسن اعتماد ایشان امکان‌پذیر نبود و برادران احمد نصرتی و حسین مجیدی همکاران مدیریت بهره‌دهی مرکز مطالعات در آماده‌سازی کتاب و همچنین کلیه کسانی که با کوشش خود امکان انتشار این کتاب را فراهم ساختند، تشکر و قدردانی شود.
مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ
1382
[ صفحه 12